تاریخچه سیاسی کشور

اعقاب ساکنین فعلی فنلاند یعنی فین‌ها در اواخر قرن اول و اوایل قرن دوم میلادی مهاجرت خود را از ساحل جنوبی خلیج فنلاند، به سوی این منطقه آغاز کردند. تا آن زمان فنلاند تقریبا غیرمسکونی بود و فقط قوم لاپ در آن بصورت پراکنده زندگی می کردند. پس از ورود فینها،‌ لاپ‌ها به سمت شمال رفتند. در قرن دوازدهم فنلاندی‌ها برای حفظ خود در مقابل دشمنان خویش بخصوص روس‌ها، از سوئد طلب کمک کردند و بدین گونه فنلاند به تصرف سوئد درآمد.

سوئد در نبرد با روسیه در سال 1809 میلادی فنلاند را به آلکساندر اول تزار روسیه واگذار کرد. درسال 1907 مردم فنلاند دارای مجلس قانونگذاری و حق رأی شدند. با روی کار آمدن بلشویک‌ها در روسیه در سال 1917، پارلمان فنلاند استقلال این کشور را اعلام کرد با اعلام استقلال، فنلاند دچار جنگ داخلی بین سرخ های کمونیست و طرفدار شوروی و سفیدهای ملی گرا شد که در نهایت با پیروزی سفیدها به پایان رسید و شوروی هم در سال 1920 رژیم جدید را به رسمیت شناخت.

پس از جنگ جهانی دوم این کشور بدلیل همکاری با آلمانها در حمله به شوروی مجبور به پرداخت غرامت به روسیه شد که تا فروپاشی شوروی ادامه داشت. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق در اوایل دهه 1990 میلادی، اقتصاد فنلاند به علت پایان یافتن داد و ستد تجاری با اتحاد جماهیر شوروی سابق دچار بحران شد. در آن زمان بسیاری از شرکتها ورشکسته شدند و در نتیجه آن بسیاری از مردم مشاغل خود را از دست دادند. پس از اتمام بحران اقتصادی، صنایع با فناوری بالا تاسیس و به دنبال آن بحران بیکاری کاهش یافت و به تدریج افراد بیشتری در زمینه مشاغل خدماتی مختلف استخدام شدند.

در دهه 1990 به تدریج افراد بیشتری از کشورهای دیگر شروع به مهاجرت به فنلاند کردند. پناهندگان از بسیاری کشورها و همچنین افرادی فنلاندی تبار نیز از اتحاد جماهیر شوروی سابق به فنلاند آمدند. همچنین بسیاری از افراد بدلایل تحصیلی، کاری و یا خانوادگی، به فنلاند مهاجرت کردند. کشور فنلاند در سال 1995 میلادی به عضویت اتحادیه اروپا درآمد. در سال 2002 میلادی، فنلاند در زمره اولین کشورهای عضو اتحادیه اروپا بود که شروع به استفاده از یورو، واحد پول مشترک اتحادیه اروپا کرد و از واحد پول خود (مارکا) صرف نظر نمود.

از موضوعات دیگری که همواره در ارتباط با سیاست خارجی فنلاند بوده است مساله عضویت این کشور در ناتو است. در نظر سنجی های انجام شده، یک پنجم مردم طرفدار عضویت فنلاند در ناتو هستند و 53%  خواستار فاصله گیری از این سازمانند. البته 30% مردم نیز گفته اند در صورت پیوستن سوئد به ناتو موافق الحاق فنلاند به ناتو خواهند بود. 54% مردم نیز خواستار برگزاری همه پرسی برای پیوستن به ناتو هستند. شاید دلیل اصلی این امر سیاست اصولی فنلاند در عدم الحاق به اتحادیه های نظامی و حساسیتهایی که ممکن است برای همسایه شرقی این کشور یعنی روسیه ایجاد شود می باشد. اما عدم عضویت باعث نشده است که فنلاند با ناتو همکاری نداشته باشد بلکه این کشور از سال 1994 همکاری خود را با این سازمان با عنوان شریک ناتو آغاز کرد. فنلاند با ناتو بیشتر در زمینه صلح و امنیت بین المللی همکاری دارد. دولت جدید فنلاند در ابتدای کار در برنامه خود بررسی عضویت در ناتو را قرار داشت و  کمیته ای از کارشناسان و دست اندرکاران سیاست خارجی گزارش منافع و مضرات عضویت در ناتو را تهیه کردند که در نتیجه آن وضعیت فعلی ادامه پیدا می کند و گزینه عضویت نیز مد نظر است .

ساختار سیاسی کشور

سیستم سیاسی فنلاند جمهوری است که بر اساس دمکراسی پارلمانی اداره می‌شود.  رئیس جمهور در راس قوه مجریه قرار دارد که براساس انتخابات سراسری هر 6 سال یک بار به این سمت برگزیده می شود. رئیس جمهور فعلی این کشور آقای سائولی نینیستو است که در سال 2018 میلادی برای دومین دور به این سمت برگزیده شد. از جمله اختیارات مهم رئیس جمهور هدایت سیاست‌ خارجی و فرماندهی نیروهای مسلح کشور است. لازم به ذکر است با تغییراتی که در قانون اساسی فنلاند در سال 2011 توسط پارلمان این کشور صورت گرفت و این تغییرات از دوره رئیس جمهور جدید اجرائی شد بخشی از اختیارات وی به دولت و پارلمان منتقل گردید لذا از سال 2012 اختیارات رئیس جمهور در دو حوزه مذکور محدودتر گردیده است.

اداره هیات دولت با نخست وزیر است که توسط حزب یا احزاب پیروز در انتخابات برگزیده شده و بعنوان نخست وزیر به رئیس‌جمهور معرفی می گردد. نخست‌وزیر نیز پس از انتخاب اعضای کابینه خویش آنها را به پارلمان معرفی می نماید. نخست وزیر و کابینه‌اش باید بتوانند رای اعتماد پارلمان را کسب نمایند.

نخست وزیر فعلی این کشور یوها سیپیلا از حزب مرکز است که در انتخابات پارلمانی آوریل 2015 به این سمت برگزیده شد. وظیفه نخست وزیر عمدتا رسیدگی به امور داخلی کشور می باشد.

پارلمان 

پارلمان فنلاند از جایگاه مهمی در ساختار سیاسی این کشور برخوردار است. نخستین انتخابات پارلمانی در فنلاند در مارس 1907 و آخرین آن نیز در ماه آوریل 2015 میلادی برگزار گردیده است. پارلمان فنلاند دارای 200 کرسی است که نمایندگان آن برای دوره‌ای چهار ساله انتخاب می‌شوند. جلسه علنی مهمترین کار پارلمان است و کارهای غیر علنی در کمیته ها صورت می گیرد. پارلمان فنلاند دارای 14 کمیته تخصصی دائمی ویژه و یک کمیته اصلی است. کمیته های ویژه به بررسی لوایح دولتی، ابتکارات قانونی، گزارشات دولتی و سایر موضوعاتی می پردازند که در جلسه علنی پارلمان مورد بررسی و تصمیم گیری قرار می گیرد. براساس قانون هر کمیته به موضوعاتی می پردازد که در حوزه مرتبط با وزارتخانه قرار دارد، مثل کمیته روابط خارجی که به امور روابط خارجی کشور (وزارتخانه های امور خارجه، توسعه و تجارت خارجی و امور نوردیک) توجه دارد. هر کمیته دارای 17 عضو اصلی و 9 عضو  علی البدل هستند و نمایندگان می تواند در دو کمیته عضویت داشته باشند. رئیس پارلمان و معاون وی حق عضویت در کمیته ها را ندارند. 

سیاست خارجی

اصول سیاست خارجی در فنلاند به شرح ذیل می باشد:

تاکید بر اهمیت دمکراسی، حقوق بشر و آزادیهای اساسی و حکومت قانون در سطح جهان بعنوان عضوی از اتحادیه اروپا و نوردیک؛

توسعه روابط با کشور های مختلف از جمله همسایگان خصوصا نوردیک، روسیه و بالتیک؛  

تلاش جهت ارتقای جایگاه دریای بالتیک و مناطق شمال اتحادیه اروپا؛   

مشارکت در همکاریهای بین المللی و نقش فعال در ماموریتهای حفظ صلح اتحادیه اروپا و سازمان ملل متحد بمنظور مراقبت از صلح، ایجاد امنیت و رفاه برای کشورها، حقوق بشر و توسعه جوامع؛ 

احترام به قوانین و میثاقهای بین المللی و رعایت استانداردهای آن؛ 

عدم عضویت در اتحادهای نظامی. البته در پرتو تحولات اخیر در منطقه بخصوص الحاق کریمه از سوی روسیه، این کشور همکاری های خود با ناتو و اتحادیه اروپا در امور نظامی را بیشتر کرده و عضویت در ناتو یکی از گزینه های جدی برای این کشور می باشد.

براساس اصول قانون اساسی فنلاند اجرای سیاست خارجی و امنیتی این کشور براساس تعامل بین رئیس جمهور و دولت صورت می گیرد. نخست وزیر مسولیت امور اتحادیه اروپا را بر عهده دارد. اجرای سیاست خارجی و امنیتی به عهده وزرای امور خارجه، تجارت خارجی و توسعه و دفاع سپرده شده است. همچنین وزیر کشور نیز موضوعات مربوط به امنیت داخلی را انجام می دهد. با توجه به عضویت در اتحادیه اروپا و افزایش فعالیت این کشور در این حوزه ضرورت تعامل بین اعضای دولت نیز بیشتر شده است. 

پارلمان نقش مهمی در تصویب برنامه های سیاست خارجی؛ امنیت و دفاعی کشور و نحوه اجرای آن دارد از این رو کمیته روابط خارجی موضوعات روابط بین المللی، کمیته عالی پارلمان روابط با اتحادیه اروپا و کمیته دفاعی نیز موضوعات مربوط به سیاست دفاعی را انجام می دهد. 

سیاست های توسعه ای در جهت کاهش فقر و نابرابری در تمامی اشکال آن در جهان در کنار ایجاد برابری جنسیتی، تغییرات آب و هوایی و حقوق بشر از محورهای مهم سیاست خارجی فنلاند می باشد. براساس آخرین آمار اعلام شده از سوی وزارت خارجه فنلاند، این کشور در سال 2017 حدود 935 میلیون یورو کمکهای توسعه ای بین المللی داشته است.

مرور مختصر روابط دو کشور ایران و فنلاند

سیاسی

روابط با فنلاند در سالهای اخیر تابعی از روابط اتحادیه اروپا با جمهوری اسلامی ایران بوده است. این کشور تا  سال 1386، تحولات داخلی و بین المللی ایران را کمتر به روابط دوجانبه مربوط می ساخت و روابط خوبی با کشورمان داشت. هر چند بعد از انتخابات سال 84 رفت و آمدهای سیاسی از سوی فنلاند به ایران کمتر شد اما این امر تاثیری بر روابط اقتصادی و تجاری دو کشور نداشت ولی از زمان تصویب قطعنامه ها در سازمان ملل و اتحادیه اروپا، روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور به شدت کاهش یافت. با انتخابات ریاست جمهوری در سال 92 روابط سیاسی دو کشور بهبود یافته و رفت و آمدهای سیاسی ارتقاء یافت و با توافق  برجام  روابط دو کشور در ابعاد مختلف  گسترش یافت و در پاییز 94 دو هیات اقتصادی – تجاری به سرپرستی  معاون وزیر امور خارجه و وزیر توسعه و تجارت خارجی فنلاند با حدود صد نفر از تجار و مجریان صنایع این کشور در نوع خود بی سابقه بود. در اسفند ماه 94 نیز هیات وزیر کشاورزی و محیط زیست فنلاند با هیاتی 35 نفری به تهران سفر نمودند. سفر خانم ابتکار رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست در سال 94 از جمله سفرهای قابل توجه به فنلاند بود.

در سال 95 روابط دو کشور بطور بی سابقه ای توسعه یافت و طی آن از سوی جمهوری اسلامی ایران وزرای امور خارجه، بهداشت، و ارتباطات و فناوری اطلاعات و رئیس سازمان تامین اجتماعی از فنلاند دیدار کردند  و از سوی فنلاند کمیته امور خارجی پارلمان و از همه مهمتر رئیس جمهور فنلاند از تهران دیدار کردند. سفر رئیس جمهور فنلاند طی یکصد سال اخیر بالاترین سطح سفر رسمی دوجانبه از سوی فنلاند در روابط دوکشور محسوب می شود. 

مباحث حقوق بشری همواره یکی از محورهای مورد توجه در سیاست خارجی فنلاند است. ایران نیز از توجه حقوق بشری آنها مستثنی نبوده است. آنها توجه به حقوق بشر در کشورهای مختلف از جمله ایران را نه تمایل دولت بلکه خواسته جامعه مدنی فنلاند می دانند و دولت ملزم به پیگیری خواسته های جامعه مدنی می باشد. فنلاند در سازمانها بین المللی راجع به حقوق بشر ایران و رای گیریهای این سازمانهای بین المللی به همراه سایر کشورهای اروپائی علیه ایران در زمینه حقوق بشر رای داده است.

پارلمانی

مناسبات پارلمانی به پیروی از روابط سیاسی دو کشور تاکنون خوب و رو به بهبود بوده است هر چند بعضا متاثر از تصمیمات سیاسی جمعی در اتحادیه اروپا بوده و به سردی گراییده است. از جمله تبادلات هیاتهای پارلمانی فیمابین می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

نایب رئیس پارلمان فنلاند به تهران در سال 1379،

رئیس وقت مجلس شورای اسلامی به فنلاند در سال 1387،

رئیس کمیسیون سیاست خارجی فنلاند به تهران در سال 1383،

گروه دوستی مجلس شورای اسلامی به فنلاند در سال 1385،

کمیسیون روابط خارجی پارلمان فنلاند به تهران در سال 1395،

خاطر نشان می سازد ریاست گروه دوستی دو کشور در پارلمان فنلاند به عهده آقای پرتی سالولاینن نایب رئیس کمیته روابط خارجی فنلاند است.